Niemal każdy Poznaniak słyszał o Ceglorzu, czyli zakładach przemysłowych zlokalizowanych w mieście. Nie wszyscy jednak poznali historię jego założyciela. Część przeczytała może trzy zdania z podręcznika historii, ale to tyle. Ten artykuł rzuca więcej światła na życie tego wybitnego Polaka – jest jego krótką biografią.
Okres do roku 1846 – młodość i edukacja
Hipolit Cegielski urodził się w 1813 r. w Ławkach koło Trzemeszna. Niestety, krótko po jego narodzinach zmarła jego matka, a jego ojciec jakiś czas po tym ogłosił bankructwo. Rodzina mierzyła się z wieloma problemami, ale Wielkopolanin w tym czasie osiąga świetne wyniki w nauce. Najpierw uczy się od 1827 do 1830 r. w gimnazjum w Trzemesznie, potem przenosi się do poznańskiego Gimnazjum św. Marii Magdaleny. Udziela w tamtym czasie także korepetycji, aby się w ogóle móc utrzymać. Po pięciu kolejnych latach, w 1835 r. otrzymuje stypendium od rządu i na Uniwersytecie w Berlinie do 1840 r. studiuje filologię polską.
Po otrzymaniu tytułu doktora filozofii, wraca do Poznania, do gimnazjum, w którym się uczył. Tym razem jednak w roli nauczyciela. Wykłada tam języki: polski, klasyczne (łacinę i grekę); geografię i historię. Uczniowie go lubili, choć był przez niektórych oceniany jako dość surowy. W tym samym czasie prowadził działalność badawczą, pisząc takie dzieła jak „O powstaniu mowy i szczególnych języków” czy „Nauka poezyi”. Język polski, a właściwie w ogóle języki, były jego prawdziwą pasją.
W 1841r. bierze ślub z Walentyną Motty. Później będzie miał z tą kobietą trójkę dzieci: syna Stefana (który potem przejmie biznes ojca), córki Zofię i Karolinę. Można byłoby powiedzieć, że jego życie w miarę się stabilizuje, gdyby nie wielki dramat historyczny, który się wtedy rozegrał. Jak wiadomo, Poznań był wtedy pod zaborem, a w 1846 r. wybuchło w tym mieście i w Górczynie powstanie wielkopolskie. Część uczniów Hipolita była podejrzana o udział w tych działaniach, więc władze pruskie zleciły mu przeszukanie ich mieszkań. Nauczyciel nie zgadza się.
Nie trudno się domyślić, że rządzący nie byli z tego powodu zbyt szczęśliwi. Zwolnili go z jego stanowiska, przez co został bez środków na życie. Filolog decyduje podjąć zdecydowane działania, aby tę sytuację zmienić – zakłada własny sklep.
Od małego sklepu do dużej, nowoczesnej fabryki
Po utracie swojej posadki, Hipolit dzięki wsparciu przyjaciół odbywa dwumiesięczne praktyki w niemieckim sklepie. Po powrocie do kraju zakłada w Poznaniu, w Bazarze, sklep z szyldem „Handel Żelaza”. Długo sprzedaje tam przede wszystkim proste wyroby metalowe. Później oferowane są tam też usługi naprawcze.
W 1855 r. udaje się przedsiębiorcy uruchomić wytwórnię machin i narzędzi rolniczych. Przenosi wtedy swoją działalność na ulicę Kozią. Można było się u niego zaopatrzyć m.in. w siewniki, żniwiarki, torfiarki czy pompy – ogólnie 106 różnych rodzajów maszyn. W 1859 r. przenosi się na ul. Strzelecką, a jego fabryka cały czas się rozrasta. Mimo nieuczciwej konkurencji Moegelina (Niemca, wspieranego przez rząd), Cegielski rozwija swoje przedsiębiorstwo. Wygrywa konkursy międzynarodowe, a jego produkty kupują Poznaniacy, ale też osoby z Prus, Śląska i Królestwa Polskiego (zaboru rosyjskiego).
W latach 60. XIX wieku jego zakład ten zatrudnia ponad trzysta osób i wprowadza na rynek tzw. lokomobil parowy. Niestety, w 1868 r. umiera założyciel tej firmy. Niemniej zostawił po sobie świetnie funkcjonujące przedsiębiorstwo, które najpierw prowadził jego przyjaciel, później jego syn i jeszcze wiele ludzi, bo Ceglorz istnieje do dziś. I chociaż przez historię swojego trwania przechodził przez tragiczne etapy, takie jak II WŚ czy okres stalinizmu, również dziś jest dobrze działającą fabryką. Współcześnie oferuje najwyższej jakości konstrukcje stalowe, dmuchawy promieniowe i części zamienne do silników okrętowych.
Cegielski jako społecznik, dziennikarz i polityk
Gdyby sprowadzić tę postać do tylko świetnego przedsiębiorcy, to byłoby to kłamstwem. Jak już wspominano wcześniej, pasjonował się on także nauką. Prowadząc działalność gospodarczą, pisał cały czas wiele artykułów z zakresu nauk humanistycznych. Był też współzałożycielem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, które również działa do teraz.
Inne organizacje, za którymi stał ten działacz, to Centralne Towarzystwo Gospodarcze, Towarzystwo Pożyczkowe Przemysłowców Poznania i Towarzystwo Naukowej Pomocy. Organizował kursy dla młodych przemysłowców, wypłacał stypendia. Starał się gospodarczo wzmocnić Poznań i w ogóle Polskę. Ponadto założył lub wspomagał założenie szeregu gazet, które były nieustannie usuwane przez Prusaków. Na początku jest to „Gazeta Polska” (1848), krótko potem „Goniec Polski” (1850) i na koniec „Dziennik Poznański” (1859). Pisanie tam artykułów, było dla niego sposobem na dbałość o polską kulturę w czasach germanizacji.
Hipolit Cegielski nie bał się też udzielać politycznie, choć robił to raczej w sposób dość umiarkowany i wolał się prawdopodobnie skupiać na innych sferach działania. Krótko jest on deputowanym do parlamentu z obwodu kościańskiego w 1849 r., ale ostatecznie angażuje się bardziej w sprawy lokalne. Już rok później, zostaje radnym Rady Miejskiej Poznania. Tematy polityczne porusza w tekstach, w gazetach dla których pisze, gdzie szerzy idee narodowe i liberalne.
Dziedzictwo, które zostawił po sobie Cegielski
Jak wspomniano już raz, ten wielki przemysłowiec i humanista, zmarł w roku 1868. Mimo to, pamięć o nim żyje nadal, bo zostawił po sobie sprawne i porządne przedsiębiorstwo. Starał się też wiele działać w regionie, pracując na niepodległość i siłę Polski, niczym prawdziwy pozytywista.
Źródła:
- T. Janicki, Hipolit Cegielski – Jego życie i dzieło, Towarzystwo imienia Hipolita Cegielskiego, thc.org.pl/PL-H64/hipolit-cegielski-jego-zycie-i-dzielo.html, [dostęp: 05.05.2025]
- Hipolit Cegielski (1813-1868), Fundacja HINT, hint.org.pl/itd=n24, [dostęp: 05.05.2025]
- Wojciech Jędraszewski, Hipolit Cegielski, Barbara Cywińska (red.) i inni, „Rocznik Wielkopolskiego Towarzystwa Genealogicznego „Gniazdo””, VII, Gniezno 2013, s. 45-50, [dostęp: 05.05.2025]
- H. Cegielski Poznań S.A., www.hcp.eu/pl/historia, [dostęp: 05.05.2025]
- T. Turejko, Pan, który budował nam przemysł, Klub Jagielloński, 2016, klubjagiellonski.pl/2016/05/28/pan-ktory-budowal-nam-przemysl/, [dostęp: 05.05.2025]
